Çocuklar yazı yazmak, dinlemek, okumak veya spor yapmak için en iyi şekilde hareket edip tüm duyularını kullanarak öğrenebilirler. Bir çocuğun beynini, vücudunu motor görevleri sıralamaya ve gerçekleştirmeye yönlendirdiğinde, buna motor planlama (praksis) denir. Motor planlama yeteneği, tüm duyu sistemlerinin yeterli işleyişine dayanır. Öğrenme, bir çocuğun öğrenme potansiyelini tam olarak ortaya çıkarmak için birçok farklı duyu sisteminden gelen duyusal girdilere dayanmaktadır. Çocuklar yeterince duyusal uyarım almadıklarında veya çok fazla aldıklarında, görsel ve işitsel sistemleri aracılığıyla öğrenmede zorluk çekerler. İşitsel ve görsel sistemler, çocukların okul döneminde en çok kullandıkları duyusal sistemlerdir.
Öğrenme için güçlü bir temel oluşturmak için, çocuğumuzun duyu sistemlerinin bilişsel gelişim ve duyusal bütünleme için uygun şekilde geliştiğinden emin olmalıyız. Bir çocuğun duyusal girdisi, görsel algısı, dokunsal, denge ve koordinasyonu ve bir çocuğun çevresinden gelen diğer uyaranlar, çocuğu alt seviyelerinden daha yüksek işlevli başarılara kadar şekillendirir. Sınıfta öğrenmeyi başlatmak için birbirinin üzerine inşa edilen anahtar gelişim sistemleri vardır.
Öğrenme Hiyerarşisi
Güçlü bir eğitim temeli oluşturmak için kullanılan beş duyu sistemini de etkileyen öğrenme hiyerarşisi aşağıdaki gibidir:
1. Vestibüler sistem
2. Dokunsal Sistem
3. Proprioseptif Sistem
4. Görsel Sistem
5. İşitsel Sistem
Daha fazla nörolojik yapıdan önce gelişen üç sistem vardır. Denge (vestibüler), dokunma (dokunsal) ve hareket (propriyoseptif) sistemleri, duyusal bilgileri edinmeye başlayan, organize eden ve uygun motor ve davranışsal tepkilere dönüştüren ilk sistemlerdir. Bir çocuk denge, hareket ve dokunsal duyu sistemleri için yeterli duyusal uyarım almadığında, çoğu zaman zorlandığı bir öğrenme deneyimi yaşar ve motor planlama ile mücadele eder. Bir çocuğun bu sistemlerden biri geliştirilmediğinde yaşadığı çöküşü anlamak için, her birine ayrı ayrı ve bunların çocuğunuzun öğrenme yeteneği ile nasıl ilişkili olduğuna bakmalıyız.
Vestibüler Sistem
Vestibüler sistem çocuğunuzun dengesinden sorumlu olduğu ve onları yerçekimi alanında tuttuğu için, aynı zamanda etraflarındaki boşlukta vücudun başının ve gövdesinin işlevini de kontrol eder. Bu, duruş bozukluğu olan, kara tahtadan notları kopyalamakta güçlük çeken, göz hareketleriyle mücadele eden, kas tonusu düşük, denge ve koordinasyon sorunu olan bir çocuğun gelişmemiş bir vestibüler sisteme sahip olmasının nedenlerinden biridir.
Bazı çocuklar gelişmemiş bir vestibüler sisteme sahiplerse öğrenmek için neden mücadele ettiklerini daha iyi anlamak için işte birkaç ilginç gerçek:
Vestibüler sistem rahimde gelişen ilk sistemdir.
Vestibüler sistem, uyaranlara organize yanıt oluşturan ilk sistemdir.
Vestibüler sistemin yerçekimi, güvenlik, uyarılma ve dikkat ile yakın bir ilişkisi vardır.
Bir çocuk iyi gelişmiş bir vestibüler sisteme sahip olduğunda, duyulardan gelen tüm duyusal bilgiler doğru şekilde kategorize edilir ve uygun yanıt oluşur. Bir çocuğun gözleri onlara odanın neresinde olduklarını söyler, kulaklar arka plan gürültüsünü duyar ve gerektiğinde filtreler ve vestibüler sistem vücudun dengeli olup olmadığını algılar. Daha sonra, yüksek seviye öğrenime daha fazla enerji ayırabilirler çünkü vücudun diğer tüm normal işlevleri, çocuk onlar hakkında düşünmek zorunda kalmadan otomatik hale gelir (örneğin, sandalyesinde oturmak).
Çocuklar çevrelerini serbest oyunla yeterince keşfetmiyorsa veya beyinle sinirsel bağlantılar kurmak için doğru hareket türlerini alamıyorsa, vücutlarının yerçekimi ve etrafındaki boşlukla ilişkili olarak nasıl hareket ettiğine dair yeni yollar deneyimlemiyorlar.
Çocuklar hareketsiz olma eğiliminde olduklarında, vestibüler sistem düzgün bir şekilde gelişme şansı bulamaz. Daha fazla TV ve video oyunu kullanımıyla, bu, hareketsizlik sorununa katkıda bulunur ve çocukların vestibüler sistemlerini duyusal entegrasyon yoluyla geliştirmeleri için daha az fırsat sağlar.
Dokunsal Sistem
Küçük çocuklar hareket ettiklerinde ve dünyalarını keşfettiklerinde, dokunarak öğrenirler. Eller ve kollar dokunsal uyaranları ortaya çıkarmak için hareket ettiğinde, bu, beynin sağ ve sol hemisferler arasındaki iletişimi kolaylaştıran bir parçası olan korpus kallosum ile ilişkilidir. Yakın zamanda yapılan bir araştırmada, elleriyle organize hareket geliştiren, tummy time (yüz üstü) zaman geçiren ve çevreleri hakkında bilgi toplamak için dokunmayı kullanan bebekler akademik başarılarında büyük gelişmeler sağladığı kanıtlandı. Bebekler sosyoekonomik durum, aile eğitimi ve diğer faktörlere göre karşılaştırıldığında çalışmanın sonuçları aynı kaldı. Yeni dokunsal bilgileri deneyimlemek için ellerimizi kullanmamızı destekleyen güçlü kanıtlar var, bu da beynin daha yüksek işlevlerini geliştiriyor.
Proprioseptif Sistem
Proprioseptif sistem, bir çocuğa vücut pozisyonu hakkında farkındalık sağlayan kas ve eklem bileşenlerini ifade eder. Propriyoseptif farkındalık bilinçaltımızda yer alır, bu da bacak yerleşimi veya vücudumuzun sağlanan boşlukta nasıl konumlandırıldığı konusunda aktif olarak bilinçli olmadığımız anlamına gelir. Proprioseptif sistem öncelikle beyincikte bulunur ve daha önce tartıştığımız vestibüler sistemle yakından çalışır. Bu iki sistem vücut hareketi ve kontrolü ile el ele gider.
Yapılan çalışmalarda proprioseptif sistemin bebeklerde aktif olduğunu öne sürüyor. Yeni doğmuş bir bebeğin bile benliğinde ve dış dünyada olanlar arasında ayrım yapabildiği biliniyor. Daha büyük bir çocuk, bir vagonu itmek ve çekmek veya bir ipe tırmanmak gibi bir itme ve çekme aktivitesinde bulunduğunda, proprioseptif organizasyona tamamen dahil olur. Bu girdi, merkezi sinir sistemi ve beyin için çok sakinleştiricidir. Propriyosepsiyon, kişinin dengesini kaybetmeden ve sürekli düşmeden karanlıkta bile yürümeyi öğrenmesini sağlayan şeydir.
Çocuklar zayıf bir propriyosepsiyona sahip olduğunda, genellikle beceriksiz veya koordinasyonsuz görünürler. Nesnelerle ilişkili olarak bedenlerinin nerede olduğunu bilmekte zorlandıkları için, tahtadan okumakta güçlük çekiyor, kalemlerini çok sert veya silik yazı yazacak şekilde kullanıyor, sınıfta sürekli kıpırdamak istiyor, masalarında sürekli yatar pozisyonda oluyor ya da öğretmeni takip edemiyorlar.
Öğrenmenin Yapı Taşları
Önceki kısımlarda, yüksek seviye öğrenim ve motor planlama için ilk üç yapı taşımız hakkında biraz bilgi sahibi olduk. Denge, dokunma ve hareketin, bir çocuğun vücudunun gelecekteki öğrenme durumlarında nasıl büyük bir etkisi olduğu hakkında bilgi sahibiyiz. Her hareket, dokunsal ve dengeleme faaliyetinde, çocuk bu sistemleri daha da geliştirerek daha karmaşık işlevlerin temelini oluşturur. Öğrenmenin son iki yapı taşı, çocuğunuzun görsel ve işitsel sistemleridir.
Görsel Sistem
Carol Stock Kranowitz tarafından yazılan The Out-of Sync Child'da bir çocuğun görsel sistemle öğrenme bağlantısını şöyle açıklıyor:
“Görme, bakmanın aksine, doğduğumuzda var olan bir beceri değil, duyularımızı bütünleştirdikçe yavaş yavaş geliştirdiğimiz bir beceridir. Büyürken baktıklarımızı anlamayı öğreniriz. Nasıl? Hareket sayesinde! Tüm öğrenmenin temeli olan hareket, gözlere görüntüleri anlamayı öğretirken, okumak veya bilgisayar ekranına bakmak için hareketsiz oturmak bunu yapmaz."
Bir çocuk bilinçli hareketlere, egzersizlere ve oyunlara giriştiğinde, gözleri doğal olarak daha iyi koordine olur. Bunun nedeni, her harekette beyni bombardıman eden ve vücudu çevreleyen şeyi görmeye zorlayan çok sayıda uyaran olmasıdır. Bir çocuk sürekli olarak vestibüler, propriyoseptif ve dokunsal sistemleri kullandığında, bir nesneyi gördüklerinde görselleştirme deneyimlerine başlayabilirler. Örneğin, bir çocuk futbol topuyla oynarsa, bir dahaki sefer onu gördüğünde, oynarken nasıl hissettiğini, topun yuvarlak olduğunu ve tekme atmak için mükemmel boyutta olduğunu bilir. Bunların hepsi, futbol topuna ikinci kez gerçekten dokunmada gerçekleşir.
Görsel sistemimiz çocuklarımızın sınıfta en sık kullandığı bir sistem olduğu için, çocuğun öğrenme aşamasının her yerindedir. Sayfadaki harfleri ve kelimeleri nasıl algıladıkları, bilgileri nasıl sakladıkları, yazı tahtasının masanın neresinde olduğu, düz bir çizgide nasıl yazılacağı, matematik dizileri ve düşüncelerini kağıda dökmek için öğrendikleri bilgileri nasıl geri getirecekleri gibi.
İşitsel Sistem
Son olarak işitme sistemine geliyoruz. Görsel ve işitsel sistemler, ışık ve sesten gelen tüm çeşitli uyaranları işlemek için birlikte çalışmalıdır. İşitme sistemi, vestibüler işlevlerle oldukça ilgilidir. Vestibüler ve işitme sinirleri, beynin sekizinci kraniyal siniri haline gelen kulak kanalına katılır. Sesleri duymak, bir gürültünün yönünü bilmek ve gereksiz sesleri filtreleme yeteneğine sahip olmak, iyi çalışan bir işitme sisteminin bileşenleridir. İşitsel işlemlemeyi bozan herhangi bir şey, vestibüler sistemi ve motor planlamayı etkileyecektir.
Çocuğunuzun zayıf bir işitme sistemi varsa, bu yüzden onlardan bir görevi tamamlamalarını istediğinizde sık sık "ha?" ya da “ne?" gibi geri dönütlerle karşılaşırsınız. Bazı öğrencilerin dersten sonra öğretmene dönüp ne yapmaları gerektiğini sorması alışılmadık bir durum değildir. Bazen öğretmenler, bu çocukları sınıfın en ön sıralarına oturturlar çünkü öğrenci öğretmenin öğrettiği bilgileri gerçekten işlemediğinde öğrencinin talimatları duyamayacağını düşünürler. İşitmeleri gayet iyi, ancak işitme duyuları tam olarak gelişmemiştir. Çocuğunuz işitsel yollarla talimat alamıyorsa, ödevlerini tamamlamak veya sınav sorularına doğru yanıtlar oluşturabilmek için gereken bilgileri de saklayamazlar.